Zilver vervaardigen
Een bijzonder gebruik bij gildedagen is dat de winnaars van het algemeen klassement en de wedstrijden zilveren prijzenschilden uitgereikt krijgen. Naast de zilveren prijzenschilden wordt er ook ieder jaar door de koning een zilveren koningsschild geschonken aan het gilde.
Hieronder is te zien en lezen hoe een zilveren schild gemaakt wordt. Hiervoor zijn we op bezoek gegaan bij dhr. Luuk Berbers van Andriessen Goud- en Zilver Atelier in Helmond. Bij het zien van dit proces, welke is opgedeeld in tweeëntwintig stappen, is goed te zien dat het maken van een zilveren schild veel tijd kost en dat er veel vakmanschap bij komt kijken.
Stap 1
Er wordt een mal van de omvang van het gewenste schild gemaakt op een metalen plaat. De omvang wordt op de metalen plaat uitgetekend en uitgezaagd met een figuurzaag.
Stap 2
De mal wordt op een gewalste plaat zilver gelegd en gebruikt om een omtrek van te maken. Om ervoor te zorgen dat de omtrek symmetrisch is wordt er nog een omtrek gemaakt, nadat de mal is omgedraaid.
Stap 3
De plaat zilver wordt machinaal afgezaagd, zodat er een kleiner stuk zilver overblijft met de omtrek van het gewenste schild.
Stap 4
De precieze omtrek van het schild wordt met behulp van een figuurzaag handmatig afgezaagd.
Stap 5
Het meesterteken wordt in het schild geslagen. Aan dit teken is te zien welke werkmeester het voorwerp heeft vervaardigd of welke importeur het heeft geïmporteerd. Dit teken wordt ook wel het verantwoordelijkheidsteken genoemd.
Stap 6.1
Het schild wordt vervolgens naar een waarborgkantoor gestuurd. In Nederland kent men momenteel waarborgkantoren in Gouda en in Joure. Hier wordt het schild gekeurd en wordt een kantooraanduidend teken in het schild geslagen. Voor zilveren voorwerpen heeft dit als symbool een minervakop. In dit teken wordt bovendien een letter aangebracht waaruit opgemaakt kan worden van welk waarborgkantoor het komt.
Stap 6.2
Vervolgens wordt het gehalteteken aangebracht, welke het gehalte van het edelmetaal aangeeft. Voor zilver bestaan drie gewaarborgde edelmetaallegeringen. Bij Andriessen wordt voor zilveren schilden altijd gebruik gemaakt van een 1e gehalte zilverlegering, waarbij 92,5% bestaat uit zilver en 7,5% uit koper en messing. In Engels sprekende landen wordt dit gehalte ook wel “sterling silver” genoemd.
Stap 6.3
Tenslotte wordt er nog een jaarletter op het schild aangebracht, welke aangeeft in welk jaar het voorwerp is gekeurd. Het schild wordt vervolgens teruggestuurd naar het goud- en zilveratelier.
Stap 7
De bramen worden van het schild gehaald met een vijl.
Stap 8
Met een hamer wordt gedurende ongeveer dertig minuten voorzichtig op de achterkant van het schild geslagen zodat het schild een ronde vorm krijgt.
Stap 9
Op het schild worden “oogjes” bevestigd met vloeibaar zilver, waaraan het schild later kan worden opgehangen. Bij het verwarmen krijgt het schild een zwarte kleur.
Stap 10
Het schild wordt “schoongekookt” in een bak met verdund zwavelzuur, waardoor het schild een witte kleur krijgt.
Stap 11
Het schild wordt met een fijne messing borstel bewerkt zodat het zijn zilveren kleur weer terugkrijgt. Dit wordt ook wel “kretsen” genoemd.
Stap 12
De randen van het schild worden vervolgens weer met een vijl bijgewerkt.
Stap 13.1
Het schild wordt gepolijst met polijstvet, waarbij eventuele oneffenheden uit het schild worden gehaald. Allereerst wordt met een harde borstel en bruin vet, dat metaaloxide bevat, het schild voorgepolijst.
Stap 13.2
Hierna wordt met zogenaamd “Heksenvet” of “Parijs rood” (polijstvet met een rode kleur) het schild gepolijst zodat het een hoogglans krijgt.
Stap 14
Vervolgens wordt er verder gegaan met de afwerking. In dit geval wordt er een zilveren plaatje met daarop een afbeelding op het schild gelegd. De gewenste afbeelding wordt eerst op papier afgedrukt of getekend. Vervolgens wordt er een pantograaf gebruikt om de afbeelding te verkleinen en op een zilveren plaatje te tekenen met behulp van een diamant.
Stap 15
Het zilveren plaatje wordt uitgezaagd met een figuurzaag en vervolgens wordt het nog nagestoken.
Stap 16
Het zilveren plaatje wordt met behulp van zilversoldeer op het schild gesoldeerd. Hierbij is het belangrijk dat er gelet wordt op de hoeveelheid zilversoldeer. Wanneer er te veel of te weinig wordt gebruikt dan moet het schild weer opnieuw gepolijst worden.
Stap 17
Het schild wordt weer schoongekookt.
Stap 18
Het schild wordt weer gepolijst zodat het weer een zilveren kleur en een hoogglans krijgt.
Stap 19
De tekst wordt in het schild gegraveerd. Het graveerwerk kan handmatig, met behulp van een pantograaf of met behulp van een graveermachine en een computer worden aangebracht. Vooral voor het handmatig aanbrengen is een erg vaste hand vereist en bovendien is dit een erg tijdrovend karwei.
Stap 20
Vervolgens wordt er een decoratieve rand op het schild aangebracht, in dit geval wordt met een steker een rand in het schild gestoken (dit wordt “trembleren” genoemd). Andere voorbeelden van een randversiering zijn een parelrand en een decoratieve bladrand.
Stap 21
Het schild wordt weer gepolijst zodat het weer een zilveren kleur en een hoogglans krijgt.
Stap 22
Als laatste stap wordt op de achterkant van het schild een stickertje van het goud- en zilveratelier geplakt en daarna is het schild helemaal klaar.
